Ep.34: “Chỉ muốn các em học sinh cấp dưới không bị ướt mưa khi đến trường nhưng không ngờ cả người dân Đài Bắc cũng được hưởng lợi” học sinh trường THPT Kiến Quốc đề xuất kế hoạch cho thuê ô

Rti Radio Taiwan International Rti Radio Taiwan International

Trên đường đi học nếu như bất chợt trời mưa nhưng không có ô thì phải làm sao? Đây là vấn đề thường hay gặp phải của các bạn học sinh khi đến trường, đây cũng là nỗi khổ của Dư Thừa Hy khi còn là học sinh trung học, đặc biệt, khoảng cách từ trường THPT Kiến Quốc mà anh theo học đến ga tàu điện ngầm cũng không gần, “mỗi lần trời mưa là sẽ bị ướt rất nhiều nên tôi phải tìm đoạn đường nào có nhiều mái hiên để ít bị ướt hơn. Anh lúc nào cũng nghĩ rằng đây cũng không phải là cách tốt nhất để tránh mưa nên đột nhiên nảy ra ý tưởng: “Chúng ta có dịch vụ cho thuê sạc dự phòng công cộng, thuê xe đạp công cộng vậy thì liệu ô che mưa cũng có thể cho thuê công cộng không?”

Dư Thừa Hy cũng không nghĩ rằng mong ước của anh không lâu sau đó đã thành hiện thực!

“Giúp tôi giữ trong 10 giây!” thu hút sự chú ý của Tập đoàn tàu điện ngầm Đài Bắc!

Bạn đã bao giờ sử dụng “chiếc ô chung” tại ga tàu điện ngầm Đài Bắc khi có mưa bất chợt chưa? Đằng sau sự phục vụ chu đáo này của Tập đoàn MRT còn có ý tưởng và đóng góp của một nhóm học sinh trường THPT Kiến Quốc.

Năm ngoái (2023), Dư Thừa Hy, một học sinh cuối cấp của trường THPT Kiến Quốc, đang tham gia lớp “ngân sách có sự tham gia” của trường, vì cảm thấy khó chịu khi trên đường đến trường thường xuyên có mưa đột ngột và quên mang theo ô che mưa, anh đã dũng cảm đưa ra ý tưởng “ô che mưa công cộng” và nhận được sự ủng hộ của nhiều bạn học.  Anh và 5 bạn cùng lớp khác đã đưa ra đề xuất “Giúp tôi giữ trong 10 giây” và kiến nghị Chính quyền thành phố Đài Bắc thành lập các trạm cho thuê ô để giải quyết sự bất tiện của người dân khi không có ô trong những ngày mưa. Đề xuất của họ nhận được nhiều phiếu bầu chọn nhất trong lớp và đại diện trường THPT Kiến Quốc tham gia vào cuộc thi đề xuất dành cho các trường THPT tại thành phố Đài Bắc.

Trong bản kế hoạch “Giúp tôi giữ trong 10 giây”, nhóm học sinh lớp 12 này đã nghĩ ra các phương pháp thực hiện chi tiết, chẳng hạn như phí thuê - miễn phí trong giờ đầu tiên và 10 Đài tệ cho những giờ tiếp theo. Đối với thân ô, họ hy vọng sử dụng sợi tái chế PET thân thiện với môi trường, còn đối với chân đế và tán ô cũng được in thông tin quảng cáo hoặc tuyên truyền theo lệnh của chính phủ để nâng cao giá trị gia tăng của những chiếc ô công cộng.

Làm thế nào để bạn phát triển một đề án chu đáo như vậy từ một sự phiền toái nhỏ gặp phải trên đường đến trường? Dư Thừa Hy cho biết: “Mọi người đều nghĩ về những vấn đề mà bạn thực sự có thể gặp phải, sau đó nghĩ xem bạn có thể đưa ra những gợi ý gì về vấn đề này”. Họ dựa vào “các phương pháp không có hệ thống” để động não, đưa ra nhiều ý tưởng khác nhau và sau đó thiết kế chúng, sau đó thiết kế từng biện pháp đối phó, từ 1 tấm áp phích đề xuất trên lớp phát triển thành một kế hoạch dài 12 trang.

Cuối cùng, “Giúp tôi giữ trong 10 giây” đã thành công nổi bật so với 23 đề xuất do học sinh  THPT thành phố Đài Bắc đưa ra và giành vị trí thứ ba trong “Đề xuất lập ngân sách có sự tham gia của Thành phố Đài Bắc năm 2023”. Các đề xuất thú vị khác bao gồm: “Đèn giao thông” do học sinh trường THPT nữ sinh Trung Sơn đề xuất để ngăn người đi bộ nhìn xuống điện thoại di động của họ và tránh chuyện đáng tiếc xảy ra. Ngoài ra còn có đề xuất nhằm quảng bá “Quán cà phê thân thiện với giáo viên” của THPT Thực nghiệm Phương Hòa. Theo tiêu chí lựa chọn do Chính quyền thành phố Đài Bắc đặt ra, đội chiến thắng phải có thành tích vượt trội về tính đổi mới, tính khả thi và tính chuyên nghiệp, đồng thời phải có khả năng giao ban và trả lời câu hỏi tại chỗ.

Ngay sau khi đề xuất chia sẻ “Hãy giúp tôi giữ nó trong 10 giây” của học sinh trường Kiến Quốc giành được giải thưởng, đề xuất này đã được Tập đoàn tàu điện ngầm Đài Bắc chú ý. Vào thời điểm đó, Tập đoàn MRT đang làm việc với một nhóm khởi nghiệp để chuẩn bị ô dù công cộng “Raingo” và thiết lập các trạm cho thuê tại các ga tàu điện ngầm, do đề xuất của học sinh nên trường Kiến Quốc cũng có một trạm cho thuê ô dù công cộng và cũng là trường học duy nhất ở Đài Loan có trạm cho thuê o dù Raingo.

Sau khi trao đổi với đội ngũ điều hành mới nhận ra rằng dự toán “ngân sách” khác biệt rất lớn

Thông qua sự sắp xếp của chính quyền thành phố, nhóm học sinh trường Kiến Quốc này đã được mời đến gặp gỡ và giao lưu với đội ngũ Raingo, đồng thời họ cũng có cơ hội lần đầu tiên trải nghiệm chiếc ô công cộng mà lúc đó chưa có trên đường. Trần Hồng Quang, một trong những học sinh tham gia đề xuất, vẫn nhớ mình đã phấn khích như thế nào khi lần đầu tiên nhận được chiếc ô mà mình và các bạn cùng lớp chia sẻ để “thực hiện một điều ước thành công”, “Chiếc ô đó rất dễ sử dụng và rất chắc chắn, hơn nữa rất bất ngờ là chiếc ô này đủ to nhưng không quá nặng!”

Sau khi dùng thử chiếc ô, các sinh viên đã đánh giá cao chất lượng của chiếc ô và đồng ý rằng sự hợp tác với các nhóm khởi nghiệp mới của Tập đoàn MRT là phù hợp với mô hình kinh doanh mà họ đề xuất. Tuy nhiên, họ vẫn đưa ra nhiều đề xuất tối ưu hóa cho thiết kế tổng thể, bao gồm thêm Chức năng thanh toán Easy Card, thuận tiện cho học sinh trung học thuê ô và thêm các quảng cáo vào thiết kế ô, v.v..

Phần quan trọng và khó khăn nhất của đề xuất mô phỏng “lập ngân sách có sự tham gia” là “cách ước tính ngân sách”. Dư Thừa Hy đã đề cập rằng vào thời điểm đó, họ đã so sánh nhiều dữ liệu trực tuyến khác nhau, chẳng hạn như việc xây dựng hệ thống YouBike, chi phí sản xuất ô dù trên thị trường, v.v., ước tính việc phát triển hệ thống cho thuê ô công cộng sẽ tiêu tốn khoảng 100.000 Đài tệ, giá mua mỗi chiếc ô là 300 Đài tệ.

Thực hiện đề xuất của bản thân bằng “hành động” và âm thầm ghi ký hiệu trên chiếc ô công cộng

Khi được “Báo tuổi teen” phỏng vấn, Dư Thừa Hy đã là sinh viên năm thứ hai khoa Xã hội học của Đại học Quốc gia Đài Loan, nhớ lại lúc ước tính chi phí ở trường trung học, anh cho rằng: “Tôi không biết chi phí để chế tạo một chiếc máy cho thuê ô là bao nhiêu tiền, có thể phán đoán, suy nghĩ, loại trải nghiệm xã hội này rất khó xử lý đối với học sinh”. Tuy nhiên,  đây là một trong những thách thức lớn nhất mà các em gặp phải khi thực hiện lập ngân sách có sự tham gia.

Trần Hồng Quang, người bạn cùng lớp đưa ra đề xuất với Dư Thừa Hy, cũng xúc động viết ra cảm xúc của mình sau khi tham gia cuộc thi: “Tôi thường phàn nàn về sự suy nghĩ không được thấu đáo của chính phủ, đây là lần đầu tiên tôi có cơ hội tham gia chính sách công nên mới mới nhận ra rằng ngay cả những người bình thường đôi khi cũng khó có thể hoàn thiện chính sách của mình chứ đừng nói đến những nhân viên hành chính chăm chỉ.”

Mặc dù nhóm học sinh này đã tốt nghiệp khi trạm cho thuê ô công cộng đang được xây dựng nhưng đó vẫn là một trải nghiệm rất quý giá để các bạn bắt đầu từ những bất tiện nhỏ trong cuộc sống và cố gắng tìm ra giải pháp mang lại lợi ích cho học sinh. Dư Thừa Hy tin rằng “việc lập ngân sách có sự tham gia có thể kết nối 'sự bất tiện của tôi' với 'sự bất tiện của bạn' và là cách suy nghĩ tốt hơn về giải quyết các vấn đề công cộng.”

Giờ đây khi đi qua trạm tàu ​​điện ngầm, Dư Thừa Hy cũng sẽ đặc biệt chú ý đến trạm cho thuê ô Raingo, thậm chí còn âm thầm đánh dấu trên ô để quan sát số lần sử dụng. Anh hy vọng ý tưởng bền vững và thân thiện với môi trường này có thể được nhiều người chấp nhận hơn. Khi trời mưa và không có ô, họ sẽ ưu tiên sử dụng ô công cộng.

Một nữ học sinh trường THPT nữ sinh Đài Bắc đã quảng bá cốc tuần hoàn và được người dân cũng như các nền tảng giao đồ ăn ủng hộ

Khái niệm “lập ngân sách có sự tham gia” đã được thực hiện trên toàn thế giới trong hơn 30 năm. Tại Đài Loan, “sự cân nhắc của công dân đường phố” bắt đầu được thực hiện nghiêm túc sau Phong trào Sinh viên Hoa Hướng Dương năm 2014 và nó đã trở thành chính sách vận động của  các nhà lãnh đạo tại nhiều huyện thị.

Trước đây, tiêu chuẩn cho hầu hết các đề xuất đều chỉ giới hạn ở người lớn. Chỉ có khu vực Tân Bắc và Đài Bắc mới triển khai một cách có hệ thống các khóa học mở rộng giáo dục phù hợp cho học sinh trung họ. Những lớp học này khuyến khích học sinh cố gắng đưa ra ý kiến của mình để cải thiện cuộc sống trong khuôn viên trường hoặc các vấn đề công cộng khác từ góc độ của thanh thiếu niên.

Khóa học giáo dục mở rộng lập ngân sách có sự tham gia của Thành phố Đài Bắc do Cục Dân chính và Cục Giáo dục phối hợp thực hiện. Dưới sự lãnh đạo của các giáo viên đại học từ “Liên minh chính quyền thành phố Đài Bắc và học thuật”, học sinh tìm hiểu về hệ thống lập ngân sách có sự tham gia và thực sự tham gia vào xã hội và quan sát những bất tiện có thể xảy ra trong cuộc sống hàng ngày, sau đó cố gắng suy nghĩ, đề xuất giải pháp từ góc độ chính sách công. Sau khi các đề xuất mô phỏng này được các trường lựa chọn và đưa vào cuộc thi toàn thành phố, nếu được chọn thành công, chúng sẽ được phân phối đến các cơ quan liên quan của chính quyền thành phố để đánh giá tính khả thi.

Ngoài việc ươm tạo thành công cuộc cách mạng cho thuê ô công cộng ở trường Kiến Quốc vào năm ngoái,  còn có một đề xuất được một nữ sinh đến từ trường THPT nữ sinh Đài Bắc số 1 thực hiện vào ba năm trước.

Một số nữ sinh trường THPT nữ sinh Đài Bắc số 1 quan sát thấy các bạn cùng lớp của họ thường đặt đồ uống, từ đó tạo ra một lượng lớn rác thải dùng một lần. Đề xuất này hy vọng các cửa hàng giao hàng có thể sử dụng cốc thân thiện với môi trường và thiết lập hệ thống “cốc tái chế” để tạo điều kiện thuận lợi cho việc trả lại và tái sử dụng, lúc đầu đây chỉ là ý kiến được đưa ra trong một khóa học giáo dục mở rộng rồi dần phát triển thành đề xuất, sau đó đã được thảo luận tại cuộc họp của cư dân quận Trung Chính, thành phố Đài Bắc và đã được 3.776 người bỏ phiếu tán thành, khiến nó trở thành đề xuất chính thức được bình chọn cao nhất ở quận Trung Chính.

Thông qua nỗ lực của những học sinh này, Cục Bảo vệ Môi trường Thành phố Đài Bắc sẽ hợp tác với nền tảng giao đồ ăn “foodpanda”, nhà cung cấp hộp đựng tái chế “Good to go” và nhiều quán đồ uống vào năm 2021 để ra mắt “Dịch vụ giao hàng cốc tái chế thân thiện với môi trường” , lắp đặt 33 địa điểm thuê trả cốc tuần hoàn, chủ yếu nằm ở khu thương mại Công Quán, khu thương mại phía trước ga Đài Bắc và các tòa thị chính, v.v.. Sau lần thực hiện cuối cùng, tổng chi tiêu của chính quyền thành phố chỉ khoảng 2,58 triệu Đài tệ, thấp hơn ngân sách 3,9 triệu Đài tệ mà sinh viên dự kiến ​​khi họ đề xuất ban đầu.

Trường THPT Đại Đồng “chung ô với người lạ”, dùng công nghệ để đưa mọi người đến gần nhau hơn

Tại Diễn đàn giao lưu lập ngân sách có sự tham gia của chương trình giảng dạy giáo dục mở rộng nghề nghiệp có sự tham gia của thành phố Đài Bắc (2024) năm nay (2024), dự án “Tôi bất cẩn quên mang ô” của trường THPT thành phố Đại Đồng đã giành giải nhất.  Tuy nhiên,  dự án “Giúp tôi giữ trong 10 giây” của trường Kiến Quốc trước đó đã đưa ra đề xuất về vấn đề này. Học sinh trường Đại Đồng cũng vô cùng bối rối khi quên mang theo ô vào những ngày trời mưa, nhưng ý tưởng đầu tiên của họ là giải quyết sự bất tiện bằng cách thiết lập ô công cộng, đến khi đề xuất sắp được gửi đi, họ mới phát hiện ra rằng các học sinh đến từ trường THPT Kiến Quốc đã đề xuất vào năm trước.

Nhưng họ không bỏ cuộc, sau đó quyết định tham khảo dịch vụ “Umbrella Here” đã được triển khai ở Hồng Kông và đề xuất thiết kế một thiết bị “dùng chung ô với người lạ”. Một bóng đèn đặc biệt được lắp trên ô và được điều khiển thông qua ứng dụng di động. Đèn vàng có nghĩa là đồng ý cho người khác dùng chung ô nhưng không muốn giao tiếp, đèn xanh có nghĩa đồng ý cho người khác dùng chung ô và sẵn sàng giao tiếp. Do có sự điều chỉnh đáng kể theo hướng của đề xuất, tổng ngân sách liệt kê trong phiên bản cuối cùng của kế hoạch đã tăng đáng kể từ ước tính sơ bộ là 1,2 triệu Đài tệ lên 7,5 triệu Đài tệ.

Bóng đèn trên ô dùng chung được các học sinh nghĩ ra không chỉ sử dụng công nghệ để đưa mọi người đến gần nhau hơn mà còn nhấn mạnh vào chức năng định vị GPS giúp ô không bị thất lạc. Cuối cùng, họ đã vượt qua vòng loại thành công trong cuộc thi đề xuất. Vào ngày diễn ra diễn đàn trao đổi đề xuất, họ đã được Thị trưởng Đài Bắc Tưởng Vạn An khen ngợi vì sự sáng tạo, khiến ông rất ngạc nhiên.

 “Đây là những đề xuất của học sinh, chắc chắn phải do học sinh tự nghĩ ra mới có thể có những ý tưởng sáng tạo của học sinh trung học chứ không phải của người lớn”, giáo viên môn Giáo dục công dân trường THPT Đại Đồng Trần Hoằng Đình nói về đề xuất của học sinh với niềm tự hào trong ánh mắt. Trong quá trình hướng dẫn, ông khuyến khích học sinh tự tìm ra phương pháp và hạn chế tối đa sự can thiệp của người lớn, bởi ông tin rằng thế hệ trẻ là chủ nhân của thành phố, “các em là đối tượng sử dụng các phương tiện công cộng hoặc cơ sở vật chất công cộng nhiều nhất nên ý tưởng của các em sẽ được thực hiện linh hoạt hơn và gần gũi với công chúng.”

Học sinh có trí tưởng tượng đa dạng hơn về chính sách công nhưng hệ thống đề xuất chưa thân thiện với giới trẻ

Trưởng phòng Hành chính Tự trị của Cục Dân Chính Phương Anh Tổ, người chịu trách nhiệm điều phối công tác ngân sách có sự tham gia của Thành phố Đài Bắc, nhận thấy rằng nhiều kế hoạch ngân sách có sự tham gia do người dân bình thường đề xuất có liên quan đến dịch vụ của các thị trưởng đối với cử tri địa phương, đặc biệt đa số đều là các trường hợp liên quan đến cải tạo công viên; Ngược lại, học sinh THPT quan tâm đến các khía cạnh đa dạng hơn như môi trường, giao thông, văn hóa, v.v., đây thường là những ưu tiên hàng đầu của học sinh.

Dư Thừa Hy đăng ký vào Khoa Xã hội học tại Đại học Quốc gia Đài Loan sau khi tốt nghiệp THPT. Vì tham gia các khóa học liên quan đến dân chủ thảo luận trong khoa nên anh có cơ hội đến một nơi mà người dân Đài Bắc bình thường thảo luận về việc lập ngân sách có sự tham gia. Anh ấy thấy rằng những người thực sự tham dự cuộc họp hầu hết là những người lớn tuổi. Trong “Cuộc họp cư dân phiên bản dành cho người lớn” mà anh ấy tham gia, nhiều đề xuất dựa trên việc cải thiện phúc lợi xã hội cho người già. Điều này gần như chưa từng thấy trong các khóa học mô phỏng ở trường trung học.

Dư Thừa Hy cho rằng không phải giới trẻ ít quan tâm đến công vụ mà là hệ thống chưa thân thiện với giới trẻ. Các hoạt động như họp mặt cư dân hầu hết được tổ chức vào giờ làm việc các ngày trong tuần, “không có học sinh, nhân viên văn phòng nào được tham gia trong thời gian này nên những người duy nhất có thể đến đây là một số người thân, bạn bè hoặc đồng hương được trưởng thôn gọi điện đến tham gia, nên khi thảo luận sẽ có một số trở ngại.”

Ngoài những người lớn tuổi tham gia, Chính quyền thành phố Đài Bắc cũng nhận thấy rằng sự nhiệt tình của người dân đối với việc tham gia lập ngân sách đã dần suy giảm trong những năm gần đây, so với tỷ lệ bỏ phiếu của thành phố từng vượt quá 10% trong giai đoạn đầu của chương trình khuyến khích, nhưng trong năm 2024 chỉ còn 6,35%.

Phương Anh Tổ cho biết, “vì vậy, hiện tại chúng tôi đang quan tâm nhiều hơn ở các trường trung học, hy vọng rằng những người trẻ tuổi có thể hiểu rõ hơn về cơ chế này và có thể tham gia trong tương lai”. Mục đích của việc thực hiện các khóa học mở rộng giáo dục ở trường THPT và trường dạy nghề là để bắt nguồn từ gốc rễ và tăng cường sự sẵn lòng tham gia của người dân.

Thật khó để đưa ý tưởng vào thực tế và việc lập ngân sách có sự tham gia của trẻ em và thanh thiếu niên hầu hết chỉ là trải nghiệm một lần

Đề xuất của học sinh được phê duyệt, nhưng kinh phí không được đảm bảo. Thành phố Đài Bắc đã thúc đẩy việc lập ngân sách có sự tham gia ở các trường  THPT và trường dạy nghề trong bảy năm. Vì mục đích của dự án chủ yếu là “giáo dục” nên kinh phí và việc thực hiện các đề xuất không được đảm bảo. Trong số hàng trăm đề xuất do học sinh đưa ra, chỉ một số ít được triển khai như đề xuất ô công cộng của trường THPT Kiến Quốc và cốc tuần hoàn của nữ sinh trường THPT nữ sinh Đài Bắc số 1.

Năm 2020, Thành phố Tân Bắc đã công bố “Nguyên tắc tài trợ cho các trường THPT để thúc đẩy ngân sách có sự tham gia” để đảm bảo rằng có tới 25 trường THPT và trường dạy nghề nhận được tài trợ mỗi năm. Tuy nhiên, giới hạn ngân sách cho mỗi dự án chỉ là 80.000 Đài tệ, quy mô và phạm vi tiếp cận của đề xuất tương đối nhỏ.

PGS. Diệp Hân Di của Khoa Xã hội học tại Đại học Quốc gia Đài Bắc, người nghiên cứu về dân chủ có chủ ý, đã trả lời bằng văn bản cho Báo tuổi teen rằng việc lập ngân sách có sự tham gia mà trẻ em ở Đài Loan có thể tiếp cận “chủ yếu là trải nghiệm một lần để học sinh tự trải nghiệm và có rất ít trường hợp mở rộngliên tục”. Trong số đó, một số là dự án thử nghiệm do các câu lạc bộ sinh viên đại học hoặc trường THPT khởi xướng, thảo luận với nhà trường về một số quỹ nhất định có thể được phân bổ thông qua việc lập ngân sách có sự tham gia.

Nếu trẻ em và thanh thiếu niên khó có được sự hỗ trợ ổn định về chính sách lập ngân sách có tham gia thì sẽ có tác động gì đến toàn xã hội? Giáo sư Khoa Công tác xã hội tại Đại học Đông Hải Lữ Triều Hiền, người được Bộ Y tế và Phúc lợi ủy quyền nghiên cứu về lập ngân sách có sự tham gia của trẻ em và thanh thiếu niên, nói với Báo tuổi teen rằng các chính sách công đều do người lớn quyết định và thiếu ý kiến của trẻ em và thanh thiếu niên, “việc cho phép những tiếng nói đa dạng được phát ra là giáo dục những người chưa lên tiếng biết rằng họ thực sự có thể lên tiếng và ý kiến của họ có thể được chú ý và thực hiện, đây cũng là tinh thần của việc lập ngân sách có sự tham gia.”

Dư Thừa Hy cũng đồng tình rằng nhu cầu của một số trẻ em và thanh thiếu niên nằm ngoài sức tưởng tượng hay sự cân nhắc của những nhà lãnh đạo,  “nếu có tiền để họ làm những gì họ muốn, để họ suy nghĩ xem họ cần những gì, cho phép họ bày tỏ ý kiến và xúc tiến thì việc bày tỏ quan điểm mới đạt được hiệu quả tốt nhất.”

Phương Thảo