Lý Trạch Hoa, nhà báo công dân Trung Quốc từng bị mất tích do đưa tin về dịch bệnh COVID-19 tại Vũ Hán (Trung Quốc), sau khi ra khỏi Trung Quốc, vừa qua ông đã trả lời phỏng vấn của Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (Committee to Protect Journalists, CPJ) có tổng bộ đặt tại Washington, Mỹ, kể lại những trải nghiệm của bản thân mình trong việc lấy tin về dịch bệnh, đồng thời bày tỏ hy vọng bản thân khi đó có thể làm tốt hơn, bóc trần thêm nhiều sự thật.
Đầu năm 2020, khi thông tin có một loại virus đường hô hấp mới đang lây lan tại Vũ Hán được đưa ra, một số nhà báo công dân độc lập đã lần lượt kéo về thành phố này, trong đó có ông Lý Trạch Hoa - cựu biên tập viên của Đài truyền hình Trung Ương Trung Quốc.
Ông Lý Trạch Hoa đã phỏng vấn một vài cư dân tại thành phố Vũ Hán, họ không được thông tin về sự thật liên quan đến COVID-19. Nhà báo này phát hiện, khu dân cư đột nhiên bị phong tỏa, lao động nhập cư không tìm được việc làm, khiến cho thành phố với 12 triệu dân này rơi vào cảnh đau thương. Ông thậm chí còn vào bên trong phòng thí nghiệm virus tại Vũ Hán, nơi bị nghi ngờ là nguồn khởi phát của dịch bệnh. Ông Lý Trạch Hoa đem những thông tin này công bố trên mạng Internet, và điều này đã chọc giận nhà cầm quyền Trung Quốc.
Trong lúc ông Lý Trạch Hoa đang thực hiện buổi livestream (phát sóng trực tuyến) ngày 26/02/2020, các nhân viên an ninh đã đến gõ cửa, và sau đó kênh của nhà báo này đã bị đóng cửa suốt gần 2 tháng. Ông Lý Trạch Hoa đã bị dẫn đến đồn công an tra hỏi, và bị đưa đi “cách ly”, cuối cùng được trả tự do dưới sự giám sát của chính quyền.
Hồi tưởng lại kinh nghiệm của lần phỏng vấn này, nhà báo Lý Trạch Hoa bày tỏ, ông hy vọng bản thân có sự chuẩn bị tốt hơn, có những thiết bị tốt hơn, có thể đưa tin một cách toàn diện hơn về dịch bệnh trăm năm có một này trước khi chính quyền Trung Quốc dùng sức ép to lớn buộc ông phải im lặng.
Khi được hỏi lý do gì thúc giục ông đi Vũ Hán để lấy tin? Ông Lý Trạch Hoa bày tỏ, “Tôi muốn làm tròn trách nhiệm của một phóng viên. Tôi từng tự xưng mình là một phóng viên, nhưng tôi chưa từng làm việc gì mà một phóng viên thực sự phải làm. Tôi cần thiết phải tham gia vào sự kiện mang tính lịch sử này.”
Ông Lý Trạch Hoa nói, trong nhiệm vụ lần này, trên cơ bản là đã hoàn thành kỳ vọng của mình. Các nhà báo hay người làm phim tài liệu nổi tiếng, có lẽ sẽ thử ở lại Vũ Hán trong thời gian lâu hơn để đưa tin tường tận hơn. Nhưng ông Lý Trạch Hoa nói, “Tôi tự đi đến đó một mình, trang thiết bị và nguồn lực đều có hạn. Tôi đã chọn dùng cách khác để đưa tin tức, và thu thập những thông tin sự thật.”
Khi được hỏi liệu việc này đã tạo nên một số thay đổi, ông Lý Trạch Hoa tự nhận định rằng, “chí ít, tôi đã tự hoàn thành quá trình đưa tin, thậm chí một mình ở trong hố đen thông tin. Tôi đã cố hết sức thu thập thông tin… thực tế tôi hy vọng Trung Cộng, chính phủ tìm đến tôi.”
Tổ chức CPJ hỏi ông hình dung như thế nào về tình hình tự do truyền thông hiện tại của Trung Quốc, ông Lý Trạch Hoa trả lời, “không có tự do, không có truyền thông, chỉ có tuyên truyền.”
Ông Lý Trạch Hoa bày tỏ, “càng có nhiều tự do truyền thông và tự do ngôn luận, sự lây lan bệnh tật của chúng ta sẽ càng ít. Loại bệnh này là một vấn đề khoa học. Chúng ta vốn có thể xóa bỏ những nhân tố chính trị trong thảo luận khoa học”.
Còn về khả năng virus gây bệnh là xuất phát từ phòng thí nghiệm Vũ Hán, ông Lý Trạch Hoa bày tỏ, “Tôi cho rằng là như vậy… với chính quyền như của Trung Quốc và Triều Tiên, mọi việc và thông tin sự việc đều có rất nhiều điểm mơ hồ, sẽ không có ai tin rằng chính phủ là đầu nguồn thông tin. Vì vậy, tôi nghiêng về phía tin rằng virus là xuất phát từ phòng thí nghiệm”.
Còn về việc có từng hối hận với những gì mình đã từng làm hay không? Ông Lý Trạch Hoa bày tỏ, “Điều tôi cảm thấy hối hận là, tôi đã không có sự chuẩn bị đầy đủ, và cũng không tố giác thêm nhiều thông tin sự thật về những gì mà đương cục đang làm. Nếu như tôi chuẩn bị đầy đủ hơn, có lẽ tôi đã có thể mang lại nhiều sự thay đổi hơn, hoặc để cho nhiều người biết hơn, tự do truyền bá thông tin là quan trọng biết bao”.
Còn về việc được phê duyệt rời khỏi Trung Quốc, ông Lý Trạch Hoa cũng thừa nhận rằng cảm thấy rất kinh ngạc. Nhưng ông nói, “Việc này cho thấy chế độ quan liêu ngu xuẩn biết bao. Sau khi họ thả tôi, đã cử cảnh sát mật vụ theo dõi tôi, mỗi tháng vài lần. Và thời gian qua đi, hằng tháng họ đều đến nhà tôi để gặp bố mẹ tôi một lần. Họ biết cách làm sao để kiểm soát mạng Internet, người nhà và từng người xung quanh của bạn”.
Ông Lý Trạch Hoa nói, “Trước khi tôi rời khỏi Trung Quốc, chỉ có bố mẹ và bạn bè thân thiết biết tôi đang làm gì. Tôi giả vờ như mình mưu sinh bằng công việc cấp thấp. Khi cảnh sát đến tìm tôi, tôi tỏ ra như một người điên. Tôi bắt đầu nói tiếng địa phương, chứ không phải nói giọng chuẩn như trước đây nữa. Tôi giả vờ tôi bị mất khả năng, lừa họ tưởng rằng tôi mãi mãi sẽ không ra nước ngoài. Sau khi lấy được thị thực từ đại sứ quán, tôi đã đặt một chiếc vé máy bay, thông qua hải quan và ra ngoài thành công.”
Trước câu hỏi trong tương lai có cân nhắc quay về Trung Quốc hay không? Ông Lý Trạch Hoa trả lời, “Tôi không biết. Đây là việc đáng thương. Tôi cảm thấy đau buồn. Quan chức đe dọa tôi, dù cho tôi không hề phạm tội gì. Chủ nghĩa toàn trị, chủ nghĩa độc tài khiến cho những người như tôi không thể quay về”.
Về kế hoạch tương lai tại Mỹ, ông Lý Trạch Hoa nói, “Tôi vừa tốt nghiệp từ trường Đại học Rochester. Tôi làm việc trong phòng thí nghiệm trí tuệ nhân tạo, cố gắng trau dồi thêm nhiều kinh nghiệm. Tôi có thể sẽ thử xin học bậc tiến sĩ. Tôi muốn được cống hiến bằng hành động thực tế trong tương lai, không giống như những gì tôi làm trước đây. Tôi muốn tìm ra một phương pháp, để có thể chống lại chủ nghĩa toàn trị số hóa”.
Thúy Anh
